SA nagdaang 500 taon, sumikat at lumubog ang mga imperyong Kanluranin, mula Portugal and Espanya, tapos Pransiya, at sa nagdaang Ika-20 Siglo, ang Otoman, Austria-Ungariya, Britanya at Rusya. Sunod na ba ang Amerika?
Naghari sa malawakang imperyo ang Portugal at Espanya, kabilang ang Pilipinas, mula Ika-16 hanggang Ika-19 na Siglo. Nagsimulang manghina ang Imperyong Portuges nang magsanib ang Portugal at Espanya noong 1588. Inatake ang mga kolonyang sakop ng Portugal ng mga Olandes, Ingles at Pranses, at humina ang kita ng Portugal sa kalakal ng kakaning Asyano.
Sunod humina ang Espanya noong Ika-18 at Ika-19 na Siglo. Noong 1713, napilitan ang Espanyang bitiwan ang mga kolonya sa Europa. Pagkasandaang-taon, naghimagsik at lumaya ang mga sakop na bayan sa Gitna at Timog Amerika. At noong 1898 lumaya ang Pilipinas, bagaman sinakop tayong muli ng Estados Unidos na nagkunwaring tutulungan tayong makalaya.
Kasabay ng paglubog ng Imperyong Kastila noong Ika-19 Siglo ang paghahari ng Pransiya, sa ilalim ni Napoleon Bonaparte hanggang pagkatalo niya sa labanang Waterloo noong 1814. Nagkaroon ng panibagong imperyo ang Pransiya mula 1830 sa Afrika at Asya, subalit nawala rin ito kasabay ng Imperyong Britanya matapos ang Pangalawang Digmaang Pandaigdig.
Limang imperyo ang nagwakas noong nagdaang Ika-20 Dantaon: ang nabanggit na mga imperyo ng Britanya at Pransiya, ang dalawang pinakamalaki sa mundo noon, ang sa Otomanang Turkiya at Austria-Ungriya matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig sa 1918, at ang Rusya pagbagsak ng Unyong Sobyet noong 1991.
May wakas lahat ng hari
Ano ang punto nitong pagbalik sa kasaysayan ng mga imperyo sa ating modernong panahon? Dalawang punto.
Una, bagaman mukhang napakalakas at walang pagkagapi ang imperyo, magwawakas ito. Gayon ang nangyari sa mga sinaunang imperyo ng Asirya, Babilonya, Ehipto, Gresya at Roma, at siya ring naganap sa mga kolonya ng mga bansang Europa.
At gaya ng isinalaysay sa huli nating pitak sa Pebrero 16, humihina na rin ang paghahari ng Amerika sa mundo. Mismong mga ekspertong Amerikano ang nagsasabing nawala na ang lamang ng US sa armas, at gayon din ang masasabi sa ekonomiya (“Pagkatig natin sa US, pagkalas ng mundo,” http://tinyurl.com/4jsjuctu).
Sa Bibliya man, may taning ang bawat imperyo, gaya ng wika ni Propeta Daniel sa paliwanag niya sa panaginip ng Emperador ng Babilonya (Daniel 2:31-45). Tanging ang kaharian ng Diyos ang walang katapusan, wika ni Daniel:
“Sa panahon ng mga haring iyon, magtatatag ang Diyos sa kalangitan ng kahariang hindi maibabagsak kailanman, ni masasakop ninuman. Dudurugin nito at ganap na wawasakin ang iba pang kaharian, at mananatili ito magpakailanman. Kaya’t hindi na makababangon ang mga iyon kahit kailan” (Daniel 2:44).
Sa gayon, huwag nating asahang maipagtatanggol tayo habang panahon ng Amerika, lalo na kung kalaban ang Chinang paakyat na sa mundo. Mas mabuting makipagkasundo tayo sa lahat ng makapangyarihang bansa.
Iyon ang patakaran ng dating pangulong Rodrigo Duterte at gayon din ng Presidente Ferdinand Marcos Jr. hanggang mapilitan siyang kumampi sa US noong Pebrero 2023 at pumayag gamitin nito ang siyam nating mga base militar.
Humanda sa labanan
Ikalawang punto: Sa lahat ng paglubog ng imperyo, sumiklab ang giyera, rebolusyon o pareho. Nagkaroon ng digmaang pandaigdig bago ang pagbuwag ng mga imperyo ng Austria-Ungriya, Turkiyang Otomano, Pransiya at Britanya.
Nang umakyat ang Imperyong Amerikano sa pagbulusok ng Britanya at Pransiya, magkaalyado ang tatlong bansa, kaya hindi sila naglaban-laban. Samantala, nang mabuwag ang Imperyong Sobyet noong 1991, kusang nagreporma ang pinuno nitong si Mikhail Gorbachev, kaya mapayapa ang pagkalas ng mga bansa sa kapit nito.
Subalit ngayon, palaban ang US sa mga bansang karibal nito sa pandaigdigang kapangyarihan. Mismong sa National Security Strategy na inilabas ni Pangulong Joseph Biden noong Oktubre 2022, pangunahing hangarin ng Amerika sa mundo ang “Out-Competing China and Constraining Russia” (Matalo ang China at Mapigil ang Rusya, pahina 23 sa https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Administrations-National-Security-Strategy-10.2022.pdf).
Nakita na natin ang nangyari sa Ukraina: inatake nang dalawang ulit ng Rusya dahil sa pagpapalawig ng alyansiya North Atlantic Treaty Organization sa ilalim ng Amerika hanggang dumikit sa Rusya.
Samantala, nagpapalakas ng puwersa sa Asya ang US at mga kaalyadong bansa — Hapon, Australia at India — kontra sa China. Naudyukan din ang Pangulong Marcos idamay tayo sa alyansiya ng Amerika, at magiging sandata ngayon ang ating bansa kung magkagiyera ang US at China.
Siyam na base ang ipagagamit sa Amerika, at baka marami pang susunod. Lima sa mga base ang nasa Luzon, maliwanag na nakatutok sa China. At ngayon, pati Batanes daragdagan ang armas at hukbo.
Sa kabutihang palad, hindi kumakagat ang mga karatig nating bansa sa Association of Southeast Asian Nations (Asean) sa paghikayat ng US makipagsanib laban sa China. Sa katunayan, ang pinakamalaking bansa sa ating rehiyon, ang Indonesya, tahasang tutol sa paghahati ng Asean sa magkaribal na dambuhalang bansa.
Manalangin tayong huwag mapagaya ang Pilipinas sa Ukraina bilang kasangkapan ng Amerika kontra sa mga karibal. Kumalas nawa tayo sa kapit ng US bago humantong sa giyera ang pakikipagtagisan nito sa China.